Program i tematy zajęć – Rok 1.
- Trening interpersonalny z elementami integracji
- Historia i korzenie Gestalt, kodeks etyczny
- Diagnoza – podejście porównawcze oraz psychopatologia
- Teoria self
- Cykl doświadczenia
- Mechanizmy wchodzenia w kontakt/style kontaktu
- Proces terapeutyczny i struktura sesji terapeutycznej
- Eksperyment w psychoterapii indywidualnej
- Praca z oporem wg Enrighta
- Superwizja i zaliczenie praktyki terapeutycznej
Program Rok 1
Począwszy od Roku 1 szkoły psychoterapii, każdy trener prowadzący warsztat zaczyna zajęcia od zaprezentowania pokazowej sesji terapeutycznej, którą następnie omawia uwzględniając:
– zastosowanie w praktyce tego fragmentu teorii Gestalt, którego dotyczą dane zajęcia (np. zaprezentowanie eksperymentu, pracy z krzesłem, pracy ze snem, itd.)
– konceptualizacji problemu pod kątem:
- teorii self
- wyodrębnienia etapów cyklu doświadczenia
Każdy warsztat składa się z części poświęconej procesowi grupowemu (2 godziny na początku spotkania i 1 godzina na końcu) oraz części edukacyjnej.
1. Trening interpersonalny z elementami integracji
Trening interpersonalny wprowadza w Etap Szkolny. Jest to pierwsze spotkanie z grupą ludzi, z którą będziesz się uczył bycia terapeutą Gestalt przez najbliższe trzy lata. Celem zajęć jest poznanie się osób w grupie, doświadczanie siebie w interakcjach, przejście przez kolejne fazy procesu grupowego, aby pobyć w kontakcie z innymi we wszystkich możliwych odcieniach relacji.
2. Seksualność – praca własna
W psychoterapii postrzeganie tematu seksualności ma szeroki zakres. Warto uwzględniać, że na sferę seksualności wpływa kontekst kulturowy, społeczny, religijny, tożsamości płciowej i seksualnej, oraz wartości, wg których funkcjonuje osoba korzystająca z terapii. Jednocześnie w relacyjnym doświadczeniu współtworzenia pola terapeutycznego, to co wnosi terapeuta, stanowi istotną część. Własne wzorce, doświadczenia, kontakt z własnymi aspektami seksualnymi, przyczyniają się do rozwoju procesu terapeutycznego lub jego zahamowania.
Nasza możliwość udzielania pomocy terapeutycznej w obszarze seksualności jest zależna od możliwości krytycznego spojrzenia na własną seksualność, pod kątem obecności stereotypów, uprzedzeń, przemocy. Oddzielenia tego “co moje” od introjektów i przekonań przyjętych w procesie wychowania i socjalizacji.
Zajęcia dają okazję do uaktualnienia wiedzy dotyczącej seksualności, zarówno własnej jak i osób korzystających z terapii. Podjęcie tego tematu jest również ważne ze względu na dynamiczne zmiany jakie dokonują się w obszarze wiedzy o seksualności człowieka. Istotne jest aby “nadążać ” za szybko zmieniającymi się potrzebami osób pacjenckich, wynikającymi z coraz większej świadomości ludzi zgłaszających się do terapii oraz coraz większej zgody i gotowości na ekspresję tożsamości płciowej, tożsamości psychoseksualnej i zachowań seksualnych.
Podczas zajęć:
- przyjrzysz się własnej seksualności, swoim przekonaniom, uprzedzeniom, oraz temu co w niej żywe
- nabierzesz większej swobody w rozmowie i poruszaniu się po obszarze seksualności
- dowiesz się jak doświadczać własnych aspektów seksualności będąc w roli terapeuty/-tki
- dowiesz się co robić z doznaniami zmysłowymi, jak z nich korzystać, aby służyły procesowi terapeutycznemu
- uwrażliwisz się na pojęcie normy w szerszym polu klienta
- spojrzysz na trudności seksualne klienta z gestaltowskiej perspektywy relacyjnej
Literatura:
- Francesetti, G., Gecele, M., Roubal, (2018). Psychoterapia Gestalt w praktyce klinicznej: od psychopatologii do estetyki kontaktu. Harmonia Universalis.
- Resnick, S. (2004). Somatic-experiential sex therapy: A body-centered Gestalt approach to sexual concerns. Gestalt Review, 8(1), 40-64.
- Spagnuolo Lobb, M. (2009). Is Oedipus still necessary in the therapeutic room? Sexuality and love as emerging at the contact-boundary in a situational field. Gestalt Review, 13(1), 47-61.
- Kincel, A. (2020). Exploring Masculinity, Sexuality, and Culture in Gestalt Therapy: An Autoethnography.
- M. E. Metz, B. W. McCarthy. (2007). The ‘‘Good-Enough Sex’’ model for couple sexual satisfaction. Sexual and Relationship Therapy Vol 22, No. 3.
- Maria Beisert. (2006). Seksualność w cyklu życia. PWN.
- red. B. Grabski, M. Mijas, M. Dora i G. Iniewicz. (2020). Dysforia i niezgodność płciowa.
- red. G. Iniewicz, M. Mijas i B. Grabski, (2012). Wprowadzenie do psychologii LGB.
- red. Silva Neves, Dominic Davies, (2023). Erotically Queer: A Pink Therapy Guide for Practitioners.
- red. Silva Neves, Dominic Davies, (2023). Relationally Queer: A Pink Therapy Guide for Practitioners.
- red. Ayhan Alman, John Gillespie, Vikram Kolmannskog, (2023). Queering Gestalt Therapy, An Anthology on Gender, Sex & Relationship Diversity in Psychotherapy
- red. Marta Dębowska, Piotr Gałecki, Agata Szulc, (2019). Seks a zdrowie psychiczne.
- Philippson Peter, Praca z seksualnością w psychoterapii Gestalt (wideo)
- Mariano Pizzimenti, webinar „Różnorodność seksualna według terapii Gestalt” (video)
3. Diagnoza – podejście porównawcze oraz psychopatologia
Podczas warsztatu zostaną omówione różne spojrzenia na proces diagnozy: różnicowa i fenomenologiczna. Omówione zostaną systemy klasyfikacji zaburzeń DSM i ICD. Uczestnicy poznają w sposób doświadczeniowy istotę diagnozy fenomenologicznej, opartej na badaniu kontaktu terapeuty i Klienta „tu i teraz”. Omówione zostanie podejście gestaltowe (Roubal, Francesetti, Gacele) wyróżniające diagnozę zewnętrzną, czyli sporządzanie mapy obszaru problemu (która pozwala terapeucie określać znaczenie problemu, stawiać realistyczne cele i wybierać narzędzia pracy) oraz diagnozę wewnętrzną (estetyczną), w której terapeuta kieruje się intuicyjnym wyczuciem jakości i piękna relacji dziejącej się tu i teraz. Podczas warsztatu omówione zostaną także takie zagadnienia jak:
– typologie struktur charakteru (Lowena i Reicha)
– typy charakteru (Cassius)
– struktury charakteru (Keleman)
– przyczyny zaburzeń psychicznych
– zagadnienie zdrowia i choroby oraz normy w psychopatologii.
Literatura:
- Francesetti, G., Gecele, M., Roubal, J., & Mizerska, R. (Eds.). (2018). Psychoterapia Gestalt w praktyce klinicznej: od psychopatologii do estetyki kontaktu. Harmonia Universalis.
- Rosenhan, D. L., & Seligman, M. E. P. (1994). Psychopatologia, Warszawa: Wyd. Polskie Towarzystwo Psychologiczne
- ICD -10
- DSM-IV
4. Teoria Self
Warsztat ma na celu wprowadzenie w teorię self oraz pokazanie jej praktycznych implikacji w pracy z Klientem. Self jest rozumiane jako proces stawania się w doświadczeniu kontaktu granicznego ze środowiskiem. Nie jest żadną stałą strukturą ani właściwością, lecz stanem „dziejącym się” w ciągłym ruchu. Celem self jest kontakt. Warsztat polega na smakowaniu i doświadczaniu self i jego przejawów takich jak: funkcja id, funkcja ego i funkcja osobowości.
Uczestnicy skoncentrują się na rozpoznawaniu wrażeń, odczuć, „podskórnych” wzbudzeń (Salonia), emocji wyłaniających się z ciała (funkcja id), by dotrzeć do intencjonalności prowadzącej do podjęcia decyzji „tak” (czy to, co się wyłania z tła jest do zasymilowania) lub „nie” (czy to, co się wyłania z tła jest do odrzucenia) (funkcja ego). Uczestnicy zbadają też funkcję osobowości, czyli to, kim się stajemy, w wyniku przyjęcia lub odrzucenia wrażenia. W trakcie zajęć będzie okazja obserwować zarówno „pracujące” self w swoim własnym doświadczeniu, jak i „pracujące” self Klienta w kontakcie granicznym z terapeutą ze szczególnym zwróceniem uwagi jak przejawiają się różnego rodzaju problemy w poszczególnych funkcjach osobowości. Uczestnicy będą się uczyć obierania odpowiedniego kierunku w pracy terapeutycznej i stosowania właściwych interwencji.
Literatura:
- Ginger, S., Drabik, W., & Zaleska-Stolzman, M. (2004). Gestalt-sztuka kontaktu. Wydaw. Jacek Santorski & Company.
- Francesetti, G., Gecele, M., Roubal, J., & Mizerska, R. (Eds.). (2018). Psychoterapia Gestalt w praktyce klinicznej: od psychopatologii do estetyki kontaktu. Harmonia Universalis.
5. Cykl doświadczenia
Po raz kolejny Uczestnicy przyjrzą się cyklowi doświadczenia. Tym razem będziemy pracować na modelu Josefa Zinkera oraz Jamesa Kepnera głównie pod kątem tego, jak cykl przejawia się w pracy terapeutycznej z Klientem i jakie są zadania terapeuty w związku z każdą fazą cyklu samoregulacji.
Cykl doświadczenia to jedno z podstawowych pojęć gestaltowskich. Na cyklu opiera się każda sesja i każdy proces terapeutyczny.
Podczas zajęć Uczestnicy doświadczą i spróbują nazywać takie elementu cyklu samoregulacji jak:
- wrażenie,
- świadomość,
- mobilizacja,
- działanie,
- kontakt (zaspokojenie potrzeby),
- asymilacja,
- wycofanie.
Powyższe elementy składają się na schemat dowolnego kontaktu człowieka ze środowiskiem (ze sobą samym, lub z drugą osobą), opowiadają o sposobie, w jaki dana osoba (Klient) wchodzi w kontakt, by zaspokoić swoją potrzebę. Może to być nawiązywanie relacji w bliskich związkach, sposób organizowania swojej pracy (np. prowadzący do wypalenia zawodowego), może być temat akceptacji jakiejś części siebie, itd. Warsztat tym razem ma służyć nie tyle zapoznaniu się z samym pojęciem cyklu, ale ma na celu trenowanie przez Uczestników umiejętności konceptualizacji pracy terapeutycznej z Klientem.
Literatura:
- Joseph Zinker „Proces twórczy w psychoterapii Gestalt”, Jacek Santorski &Co Warszawa 1991
- James Kepner „Ciało w psychoterapii Gestalt”, Wydawnictwo Pusty Obłok Warszawa 1991
- Ch. Sills, S. Fish, P. Lapworth “Pomoc psychologiczna w ujęciu Gestalt”, Instytut Psychologii Zdrowia 1999
- ”Sekwencja kontaktowania: absurdalnie krótki opis typowego modelu”, Dan Bloom [w:]
<http://bibliotekagestalt.pl/2021/01/15/bloom-dan-sekwencja-kontaktowania-absurdalnie-krotki-opis-typowego-modelu-tekst/>
6. Mechanizmy wchodzenia w kontakt/style kontaktu
Uczestnicy po raz drugi kontaktują się z zagadnieniem stylów kontaktów lub inaczej mechanizmami unikania kontaktu. Mechanizmy to rodzaj obron, które człowiek stawia na straży ważnych dla siebie wartości i robi to oczywiście w sposób nieświadomy. Mechanizmy są, inaczej mówiąc, przerwami w kontakcie, które ujawniają się w różnych momentach cyklu doświadczania. Podczas zajęć zostaną omówione takie style/mechanizmy jak:
- introjekcja (nieświadome przyjęcie/uznanie jakiegoś przekonania),
- retrofleksja (zatrzymanie ekpresji),
- projekcja (przypisywanie środowisku swoich własnych obaw, sądów),
- profleksja (działanie na rzecz środowiska, by dawać do kontaktu to, co sami chcielibyśmy otrzymać),
- konfluencja (zlanie, zlepienie się z drugą osobą, z sytuacją),
- defleksja (rozproszenie na wątkach pobocznych, tak, by uniknąć spotkania ze sobą),
- egotyzm (nadmierne zaabsorbowanie własnymi myślami, uczuciami, wpływem na innych).
Tym razem Uczestnicy, oprócz przypomnienia czym są przerwy w kontakcie, nauczą się je identyfikować w procesie terapeutycznym z Klientem i stosować adekwatnie do każdego z nich właściwe interwencje.
Literatura:
- „Teoria i praktyka Terapii Gestalt” Jerzy Mellibruda
- Czasopismo Gestalt – “Mechanizmy unikania kontaktu” Jacek Pierzchała
- „Gestalt sztuka kontaktu” Serge Ginger
- „Terapia Gestalt“ S. Perls Frederick
- ”Gestalt Therapy, (100 Key Points)”, Dave Mann, 2010
7. Proces terapeutyczny i struktura sesji terapeutycznej
Terapia Gestalt jest zjawiskiem procesualnym. Dzieje się w czasie, ma swój początek, część właściwą i koniec. Procesualność wyłania się z tego, co powstaje w spotkaniu między terapeutą i Klientem na granicy kontaktu. Z tła wyłaniają się poszczególne figury, doświadczenie dzieje się w cyklu. Zajęcia są nastawione na doświadczanie fenomenu procesu Gestaltu, z jego fazami wyodrębnionymi przez Victora Chu:
- Faza wstępna. Zawieranie kontraktu
- Faza I. Uświadomienie. Świadomość
- Faza II Odpowiedzialność, integracja i decydowanie
- Faza III. Eksperymentowanie (działania)
- Faza IV. Konsolidowanie.
Procesualny charakter ma także sam przebieg sesji terapeutycznej. Uczestnicy poznają poszczególne etapy sesji:
– wyłonienie się potrzeby
– nasilenie i doświadczenie potrzeby
– pojawienie się oporu, nasilenie sprzecznych tendencji
– określenie tematu zawierającego potrzebę i opór przez nią wywołany
– pojawienie się i nasilenie impasu
– doświadczenie przełomu
– wgląd
– asymilacja nowego doświadczenia.
Uczestnicy dowiedzą się jak rozpoznawać poszczególne momenty procesu terapeutycznego oraz procesu dziejącego się w trakcie jednej sesji. Dowiedzą się na co zwracać uwagę na każdym etapie, w jaki sposób towarzyszyć Klientowi, by proces mógł się swobodnie toczyć. Omówione zostaną też konkretne interwencje, które są właściwe na poszczególnych etapach.
Literatura:
- Chu, V. (1994). Psychoterapia Gestalt. Kanon.
- Jakubowska U. (1994). Podejście humanistyczno-egzystencjalne, [w:] Grzesiuk L. (red.) Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Melibruda J. (1980). Teoria i praktyka terapii Gestalt, [w:] Wardaszko- Łyskowska H. (red) Terapia grupowa w psychiatrii, Warszawa: PZWL.
- Feltham i., Horton C. (2013). Psychoterapia i poradnictwo, Gdańsk: GWP.
- Ginger S., Ginger A. (2010). Praktyczny przewodnik psychoterapeuty. Zakrzewo: Replika.
8. Eksperyment w psychoterapii indywidualnej
Eksperyment w terapii indywidualnej to zapraszanie Klienta do doświadczania jakiejś części siebie w nowy sposób, w bezpiecznych warunkach, w zaufaniu do terapeuty. Eksperyment dzieje się w procesie terapeutycznym, w odpowiednim dla Klienta momencie. Eksperyment gestaltowski nigdy nie jest wcześniej zaplanowany, a terapeuta nie może się spodziewać jego efektu. Jest to twórcze działanie, propozycja wynikająca z żywości kontaktu między terapeutą a Klientem, wynikająca z wyłaniającej się figury, z potrzeb Klienta, wzmacniana zaufaniem i doświadczeniem terapeuty.
Eksperyment w Gestalcie jest zawsze zaproszeniem do działania w „tu i teraz” (Zinker 1991), nie zaś aktywności poznawczej, czy doświadczenia wewnętrznego. Zakłada ruch i działanie, dlatego w efekcie eksperymentu Klient może przeżyć doświadczenie korektywne. Może zrobić coś w nowy sposób. Zinker uważa, że eksperyment to zamiana myślenia czy przeżywania czegoś w robienie tego.
Podczas zajęć uczestnicy będą trenować eksperymentowanie w indywidualnych sesjach terapeutycznych, dowiedzą się też jakie są cele, uzasadnienie oraz rodzaje eksperymentów gestaltowskich.
Literatura:
- Zinker, J. (1991). Proces twórczy w terapii Gestalt. Warszawa: Wydawnictwo Jacek Santorski & Co.
- Chu, V. (1994). Psychoterapia Gestalt. Kanon.
- Ginger S. (2004), Sztuka kontaktu, Jacek Santorski &CO Agencja Wydawnicza, Warszawa
- Kepner J. (1991), Ciało w procesie psychoterapii Gestalt, Wydawnictwo Pusty Obłok, Warszawa
9. Praca z oporem wg Enrighta
Terapia Gestalt stawia zjawisko oporu jako centralny i twórczy element w rozwoju tożsamości i osobowości (Bandin). Opór traktuje się jako twórcze przystosowanie, które umożliwiało Klientowi przetrwanie lub dostosowanie się do nawykowych wzorców reakcji rodzinnych w przeszłości. Opór dzieje się zawsze na granicy kontaktu, mamy zatem do czynienia z oporem Klienta, terapeuty i oporem powstającym w relacji między nimi.
W trakcie terapii terapeuta Gestalt pomaga doprowadzić do tego, aby skamieniałe opory Klienta wydobyć na pierwszy plan, tak, aby mógł on ich doświadczyć jako rzeczywistej aktywności, która nadal jest wykonywana (w ruchu, z zaangażowaniem mięśni, obecnie). Aktualne przeżycie dziejące się w „tu i teraz” umożliwia Klientowi dostęp i możliwość dokonania modyfikacji w oporowym, nawykowym sposobie reagowania. Opór w Gestalcie nie jest wrogiem, którego należy pokonywać lecz figurą, z którą pracuje się, konfrontując z nią Klienta na tyle, na ile jest to możliwe na danym etapie procesu terapeutycznego. Uczestnicy będą trenować pracę z Klientem według procedury J. Enrighta zawierającej 5 elementów:
Etap 1 – uznanie chęci uczestnictwa w terapii
Etap 2 – rozpoznanie jaka jest istota problemu klienta
Etap 3 – ustalenie czy cel jest możliwy do osiągnięcia
Etap 4 – zaakceptowanie osoby terapeuty
Etap 5 – badanie konkurencyjnych motywów.
Literatura:
- Enright J. (1984). Terapia i poradnictwo bez oporu, [w]: red. Santorski
- Nowe strategie i techniki pomocy psychologicznej, Warszawa: PTHP.
- Bandin C. V. W stronę rozumienia oporu w terapii Gestalt w: http://bibliotekagestalt.pl/dokumenty/W_strone_rozumienia_oporu.pdf
- Kottler J. A. (2007). Opór w psychoterapii. Jak pracować z trudnymi klientami. Gdańsk
10. Superwizja i zaliczenie praktyki terapeutycznej
Zajęcia będą polegać na zaliczeniu praktyki terapeutycznej przed superwizorem. Każdy Uczestnik będzie miał do przeprowadzenia sesję kontraktującą z Klientem.